ازدواج سفيد چيست و چه جايگاهي در قانون و فرهنگ ايراني دارد؟

در فرهنگ ما، تعریف متداول و مرسوم از خانواده عبارت است از کنار هم بودن قانونی و شرعی زوجین در قالب رسمی ازدواج. ازدواج سفید یکی از شیوه‌های زندگی مشترک است. در این گونه از ازدواج این کنار هم بودن در قالب پذیرفته‌شده رسمی و قانونی صورت نمی‌گیرد. در تعریفِ جزئی‌ترِ این پدیده گفته شده است که ازدواج سفید نوعی رابطه عاطفی ـ جنسی بین زن و مرد است بدون صیغه عقد نکاح. در این شکل از زندگی مشترک هم‌زیستی با برعهده‌گرفتن تعهد قانونی همراه نیست. عناوین هم‌خانه (homemade)، هم‌باشی (cohabitation) یـا شریک زندگی (partner) و نظایر اینها هم به‌جای ازدواج سفید به کار می‌رود.

تحلیل اجتماعی پدیده ازدواج سفید

جامعه‌شناسان علل مختلفی را برای پدیده ازدواج سفید برشمرده‌اند. تأثیرپذیری از امکانات ارتباطی نوین، کاسته‌شدن از کارکرد و اهمیت خانواده، دگرگونی معیارهای ازدواج، ترس و سرخوردگی از ازدواج، تغییر نوع روابط بین‌فردی، مشکلات اقتصادی و عدم تمایل به مسئولیت پذیری و آثار تعهدبار آن ازجمله عواملی هستند که در ظهور و بروز این پدیده نقش بسیار زیاد داشته‌اند.

بر اساس یک تحقیق‌، انگیزه شخصی و موانع عرفی و هنجاری، بیش از دیگر عوامل، افراد را به این سبک هم‌زیستی سوق می‌دهند. از طرف دیگر، عدم پذیرش از سوی جامعه و خانواده، فقدان حمایت قانونی و پنهانی‌بودن رابطه در اغلب موارد ازجمله محدودیت‌های این شیوه از زندگی است.

تحليل حقوقي ازدواج سفيد

تبعات قانوني ازدواج سفيد چيست؟

از منظر شرع و قانون، رابطه دو نفر در صورتي صحيح است كه طرفين شروط معمول براي اين كنار هم بودن را برآورده كرده باشند. همان طور كه در ماده ۱۰۶۲ قانون مدني ذكر شده است: «نكاح واقع مي‌شود به ايجاب و قبول به الفاظي كه صريحا دلالت بر قصد ازدواج نمايد». از اين منظر، ازدواج سفيد كه به‌موجب آن طرفين بدون قصد ازدواج باهم هستند وجاهت قانوني ندارد. بايد توجه داشت كه علي‌رغم اينكه ازدواج سفيد در قوانين ما صراحتا جرم‌انگاري نشده، ولي همان‌گونه كه اشاره شد مطابق با حقوق ما، زندگي دو نفر در كنار هم تنها در قالب عقد نكاح و طبق شروط پيش‌بيني‌شده در آن صحيح قلمداد مي‌شود. بنابراين، در ازدواج سفيد، درصورتي‌كه عدم وجود رابطه شرعي بين طرفين احراز شود، اين عمل ممكن است از مصاديق بعضي از جرايم تلقي شود. البته، بررسي اين موضوع نيازمند تفصيل بيشتر است كه در اين مقاله مجالي براي پرداختن به آن نيست. همچنين، احراز يا عدم احراز رابطه شرعي ميان اشخاص نيازمند تجسس در زندگي خصوصي آن‌‌ها است كه اين موضوع نيز مي‌تواند در بعضي موارد غيرشرعي و خلاف قانون قلمداد شود.

در اينجا بايد فرضي را هم بررسي كرد كه به زبان فقهي به نكاح معاطاتي معروف شده است. در اينجا زوجين به قصد ازدواج باهم هستند و ايجاب و قبول لفظي صورت نمي‌گيرد. صحيح يا باطل‌بودنِ نكاحِ معاطاتي يكي از مباحث موردبحث بين فقهاست و اكثريت آنها رأي به عدم جواز آن داده‌اند و فقط عده بسيار اندكي از فقهاي معاصر رأي به صحت آن داده‌اند. البته گروهي از فقهاي مخالف معتقدند كه عقل و سيره عقلا مؤيد نكاح معاطاتي است. علاوه بر اين، در آراي فقها شواهدي نيز وجود دارد كه مي‌توان آنها را به‌نحوي مصداق نكاح معاطاتي (ازجمله نكاح اخرس، نكاح كنيزان و صاحبانشان، نكاح زوجينِ هم‌زمان مسلمان‌شده و ساير مباحث) به حساب آورد.

نتيجه

بااين‌حال، باتوجه‌به اينكه خودِ پديده ازدواج سفيد به قصد و انگيزه دوري از مسئوليت‌ها و تعهداتِ همراه با ازدواج صورت مي‌گيرد، به نظر مي‌رسد، به اين شكل رايج در جامعه، با قصد ازدواج همراه نباشد و، بنابراين، در زمره نكاح معاطاتي هم قرار نمي‌گيرد. با اين اوصاف، تصميم گيري و قضاوت درمورد درست يا نادرست‌بودن آن، بيشتر از هر كسي، با فرد يا افرادي است كه، به‌دليلِ مسائل و دغدغه‌هاي زندگيِ روزمره و شخصيِ خود، اين شكل از رابطه و نحوه زندگي را براي گذران عمر خود برگزيده‌اند.

منبع: chetor.com